Cukrzyca stanowi istotny problem społeczny, który nabiera rosnącego znaczenia zarówno z klinicznego, jak i epidemiologicznego punktu widzenia. Wynika to z jednej strony z faktu, że częstość występowania cukrzycy, zwłaszcza typu 2, stanowiącej około 85-90% wszystkich przypadków zaburzeń gospodarki węglowodanowej, systematycznie wzrasta. Z drugiej natomiast strony, w naturalnym przebiegu choroby, niezależnie od typu, dochodzi w miarę upływu czasu jej trwania do rozwoju późnych powikłań naczyniowych o typie mikro- i makroangiopatii.

Pomimo ogromnego postępu medycyny, wprowadzenia do terapii cukrzycy insuliny w roku 1922 oraz pochodnych sulfonylomocznika w roku 1955, a w kolejnych latach także kolejnych grup doustnych leków hipoglikemizujących, rozwój późnych powikłań naczyniowych pozostaje najistotniejszym problemem współczesnej diabetologii, w sposób zasadniczy wpływając na jakość życia chorych, przyczyniając się do zwiększenia zachorowalności i śmiertelności związanej z cukrzycą, a ostatecznie na skrócenie oczekiwanej krzywej przeżycia w porównaniu z populacją ogólną

Patofizjologia rozwoju powikłań naczyniowych cukrzycy jest problemem złożonym. Poza hiperglikemią per se wystąpienie wspomnianych powikłań zależy zarówno od predyspozycji genetycznej, czynników środowiskowych, powtarzających się ostrych zmian metabolicznych jak również sumacyjnego efektu czasu trwania choroby. Kluczowym czynnikiem prowadzącym do ich powstania i następowej progresji wydaje się być jednak w dalszym ciągu przewlekła hiperglikemia. Pomimo jednak intensyfikacji leczenia, wynikającej z historii naturalnej cukrzycy typu 2 i jej progresywnego przebiegu, uzyskanie a następnie utrzymanie indywidualnego celu terapii nie jest zadaniem łatwym. Dodatkowo, od momentu wdrożenia farmakoterapii celem poprawy i kontroli glikemii, lekarze i pacjenci stają w obliczu kompromisów takich jak hipoglikemia, przyrost masy ciała czy złożone schematy terapeutyczne. W konsekwencji, pomimo dostępności wielu nowych grup leków przeciwcukrzycowych, większość pacjentów prezentuje niestety złe wyrównanie metaboliczne.

Leczenie cukrzycy typu 2 musi być progresywne i dostosowane do postępującego charakteru choroby a obniżanie hiperglikemii, w przypadku nieskuteczności monoterapii musi uwzględniać obydwa kluczowe mechanizmy patogenetyczne cukrzycy typu 2: insulinooporność i upośledzenie wydzielania insuliny. Terapia skojarzona z dodaniem pochodnej sulfonylomocznika, obok modyfikacji stylu życia i maksymalnej tolerowanej dawki metforminy, które nie zapewniły osiągnięcia indywidualnego celu terapii jest zatem kolejnym etapem intensyfikacji leczenia. W dalszym ciągu jest to najbardziej rozpowszechniona forma terapii skojarzonej cukrzycy typu 2.

            Gliklazyd wykazuje działanie plejotropowe i zarazem protekcyjne na układ sercowo-naczyniowy co wyróżnia go na tle całej klasy pochodnych sulfonylomocznika. Zmniejsza on adhezję i agregację płytek krwi, a także normalizuje zaburzoną aktywność fibrynolityczną osocza, zwiększając aktywność aktywatora plazminogenu oraz wytwarzanie prostacykliny przez komórki śródbłonka. Ponadto przywraca zależne od tlenku azotu (NO, nitric oxide) wazodylatacyjne działanie komórek śródbłonka, zmniejsza adhezję monocytów i hamuje oksydację lipoprotein LDL. W wyniku tych działań może hamować aterogenezę. W 3-letnim prospektywnym, randomizowanym badaniu wykazano, że gliklazyd MR hamuje progresję miażdżycy ocenianą na podstawie zmniejszenia grubości wskaźnika intima media thickness (IMT) tętnicy szyjnej u chorych na cukrzycę typu 2. Działanie to było niezależne od kontroli glikemii.

Ponadto w opublikowanej w roku 2013 kolejnej analizie badania ADVANCE (Action in Diabetes and Vascular Disease; Preterax and Diamicron MR Controlled Evaluation) wykazano, że intensywna kontrola glikemii w oparciu o gliklazyd MR prowadziła do zmniejszenia częstości wystąpienia złożonego, nerkowego punktu końcowego definiowanego jako ryzyko wystąpienia terminalnej niewydolności nerek, zgonu z przyczyn nerkowych, pojawienie się albuminurii oraz podwojenie stężenia kreatyniny w surowicy krwi do wartości > 200 μmol/l oraz istotnie zmniejszyła ryzyko wystąpienia albuminurii i nefropatii cukrzycowej de novo a także ryzyko jej progresji do stadium terminalnej niewydolności nerek. Co ważne, nie obserwowano jednocześnie wzrostu ryzyka występowania epizodów hipoglikemii.

Skuteczność i bezpieczeństwo preparatu gliklazyd MR u pacjentów z niewyrównaną cukrzycą typu 2 potwierdzono w prospektywnym, wieloośrodkowym, ogólnopolskim badaniu DINAMIC 2. W innych badaniach wykazano dodatkowo ochronny wpływ gliklazydu na komórki β trzustki, co przekładało się na mniejszą wtórną nieskuteczność w porównaniu z innymi pochodnymi sulfonylomocznika. W retrospektywnej analizie w grupie pacjentów leczonych gliklazydem insulinę włączano o 6 lat później w porównaniu z grupą leczoną glibenklamidem. Ochronny wpływ gliklazydu na trzustkę polega, jak się wydaje, na hamowaniu apoptozy komórek β trzustki w warunkach stresu oksydacyjnego indukowanego hiperglikemią.

Określając cele i strategię terapii w leczeniu cukrzycy typu 2 należy jednak pamiętać i stanowczo podkreślić, że istotą właściwego postępowania jest dążenie do osiągnięcia wszystkich wartości docelowych dotyczących, poza gospodarką węglowodanową także gospodarki tłuszczowej oraz ciśnienia tętniczego.

Nasza wiedza na temat cukrzycy wciąż ulega pogłębieniu, obserwujemy kolejne zwroty w jej rozumieniu, sposobach diagnozowania, monitorowania przebiegu i leczenia ale im więcej się dowiadujemy, tym bardziej jesteśmy przekonani, że wciąż jesteśmy dalecy od osiągnięcia pełni informacji. Zobowiązuje to zarówno lekarzy specjalistów z zakresu diabetologii ale także wszystkich pozostałych lekarzy praktyków, których w praktyce dnia codziennego dotyczą powyższe zagadnienia, do zapoznania się z mechanizmami patofizjologicznymi, objawami klinicznymi, kryteriami rozpoznawania i możliwościami diagnostycznymi a także, przede wszystkim, z nowymi możliwościami leczenia cukrzycy.