Ostra niewydolność nerek (ONN) jest zespołem klinicznym związanym z nagłym (następującym w przeciągu godzin, dni) upośledzeniem czynności nerek i następowym wzrostem stężenia w surowicy produktów przemiany azotowej i zaburzeń homeostazy ustrojowej. Ma najczęściej charakter odwracalny , przebiega ze skąpomoczem lub bez (nieoliguryczna ONN). Obecnie w literaturze anglojęzycznej używa się szerszego określenia, ostrego uszkodzenia nerek – acute kidney injury (AKI), rezerwując pojęcie ostrej niewydolności nerek – acute renal failure (ARF) tylko do stanów wymagających leczenia nerkozastępczego.

 W 2004 roku międzynarodowa grupa ekspertów opublikowała kryteria rozpoznawania oraz klasyfikacji zejścia AKI . Opracowany system ten o akronimie RIFLE, opiera się na ocenie stężenia kreatyniny w surowicy i ilości oddawanego moczu i kwalifikuje pacjentów do 3 różnych kategorii ciężkości uszkodzenia nerek:

stadium 1 – łagodna -odpowiednik R w kryteriach RIFLE

stadium 2 – umiarkowana, odpowiednik I  kryteriach RIFLE

stadium 3 – ciężka, odpowiednik F kryteriach RIFLE

 Zmodyfikowana dla potrzeb pediatrii skala RIFLE zawiera ocenę  GFR  (przesączanie kłębuszkowe) w oparciu o kalkulowany klirens kreatyniny i ilość oddawanego moczu.

Stężenie kreatyniny jest podstawowym parametrem w rozpoznawaniu ONN, pozwala na obliczenie wartości GFR za pomocą wzoru Schwartza. Z powodu różnego definiowania ONN epidemiologia jest trudna do oszacowania. ONN występuje u ok. 5%  hospitalizowanych, a 30-50% dzieci w OIT. Zapadalność ogólna to 0.8/rok/100.000 populacji, maleje wraz z wiekiem.

ONN w zależności od przyczyny wywołującej dzielimy na: przednerkową (wywołana ostrym niedokrwieniem nerek), nerkową (wywołana uszkodzeniem miąższu nerek)  i zanerkową (utrudnienie odpływu moczu z nerek).

Objawy: ONN  zmniejszenie ilości oddawanego moczu lub bezmocz (skąpomocz: u dzieci <0,5 ml/kg/godz., u niemowląt <1,0 ml/kg/godz, u  starszych dzieci  2/dobę, bezmocz 2/dobę), retencja wody i produktów przemiany azotowej, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia elektrolitowe, kwasica nieoddechowa. Obowiązkowa ocena kliniczna to: ocena stanu nawodnienia  (odwodnione/przewodnienie), ocena sposobu oddychania i osłuchiwanie klatki piersiowej (duszność, kaszel, krwioplucie, trzeszczenia/rzężenia -zastój w krążeniu płucnym/obrzęk płuc),ocena czynności serca(bradykardia – hiperkaliemia, tachycardia – hipowolemia, zagrażający wstrząs, znacznego stopnia niedokrwistość).

Aby ocenić czynność nerek wykonujemy podstawowe badania:

Badania krwi: morfologia krwi obwodowej, stężenia mocznika, kreatyniny, bilirubiny, glukozy, białka całkowitego, albumin, elektrolitów (Na, K, Ca, P), kwasu moczowego, aktywności transaminaz, gazometria oraz markery stanu zapalnego (OB, CRP), koagulogram;

Badania moczu-badanie ogólne, stężenia kreatyniny, sodu, osmolarność, posiew moczu; badania obrazowe:usg +Doppler naczyń nerkowych, rtg klatki piersiowej.

 Rozszerzenie zakresu badań zależy od stanu dziecka i danych z wywiadu sugerujących przyczynę.

Diagnostyka różnicowa obejmuje: przednerkową-, nerkową- i zanerkową ONN. Leczenie ONN obejmuje leczenie przyczynowe (nawodnienie w przednerkowej ONN i ew. interwenja urologiczna w zanerkowej postaci ONN). Leczenie objawowe  obejmuje: leczenie choroby podstawowej, wyrównanie zaburzeń gospodarki wodnej, elektrolitowej, kwasowo-zasadowej, odpowiednią dietę, zapobieganie/zwalczanie zakażeń.

Podstawowymi wskazaniami  do leczenia nerko zastępczego są: anuria bez reakcji na diuretyki – 6-8 godzin, przewodnienie (oporne na diuretyki), hiperkaliemia nie poddająca się leczeniu zachowawczemu, nasilona kwasica nieoddechowa  (HCO3 <15mmol/l), stężenie mocznika w sur. > 140-150 mg/dl lub szybko narastające stężenie mocznika   > 30-50 mg/dl/12 godz. Dializa otrzewnowa jest metodą z wyboru u noworodków, niemowląt i małych dzieci. Pozostałe metody to przerywana hemodializa i jej metody lub ciągłe techniki leczenia nerkozastępczego