Nadciśnienie tętnicze jest przewlekłą chorobą dotycząsą bardzo dużego odsetka pacjentów. Łączna częstość występowania nadciśnienia tętniczego w populacji szacowana jest na 30-45% i istotnie zwiększa się wraz z wiekiem. Powoduje wiele komplikacji i powikłań, ale pomimo to często jego leczenie nie jest zadowalające- czy to z przyczyn zależnych od pacjenta, czy nieprawidłowo dobranego leczenia.

Czynniki wpływające na rokowanie pacjenta z nadciśnieniem tętniczym obejmują, poza wartościami ciśnienia (wartości progowe dla skurczowego ciśnienia ≥ 140 mmHg, a dla rozkurczowego ≥ 90 mmHg), klasyczne czynniki ryzyka miażdżycy, bezobjawowe powikłania narządowe, współistnienie cukrzycy oraz jawnej choroby sercowo-naczyniowej lub choroby nerek.

U bezobjawowych pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, bez współistniejącej choroby wieńcowej, cukrzycy i choroby nerek zaleca się, jako minimalny wymóg, stratyfikację ryzyka sercowo-naczyniowego wg modelu SCORE.

Ponieważ dane kliniczne wskazują, że subkliniczne powikłania narządowe pozwalają przewidywać zgony z przyczyn sercowo-naczyniowych niezależnie od skali SCORE, należy rozważyć aktywne poszukiwanie powikłań narządowych, zwłaszcza u osób umiarkowanego ryzyka, w celu jego doprecyzowania.

Ocena każdego chorego z podwyższonym ciśnieniem tętniczym obejmuje:

-  ocenę wartości ciśnienia umożliwiającą potwierdzenie rozpoznanie,

-  wykluczenie lub wykrycie wtórnego charakteru nadciśnienia tętniczego,

- ocenę czynników ryzyka, bezobjawowych powikłań nadciśnienia oraz chorób współistniejących co umożliwia stratyfikację ryzyka i obliczenie globalnego ryzyka sercowo-naczyniowego.

Ciśnienie tętnicze zmierzone w gabinecie lekarskim lub przychodni jest zwykle wyższe niż ciśnienie zmierzone w warunkach domowych, co przypisuje się aktywacji współczulnego układu nerwowego. Metodami umożliwiającymi ocenę ciśnienia tętniczego krwi poza gabinetem lekarskim są pomiary ciśnienia w warunkach domowych wykonywane samodzielnie przez pacjenta, a także 24-godzinna rejestracja ciśnienia. Zaleca się, aby rozpoznanie nadciśnienia było oparte na ciśnieniach zmierzonych podczas co najmniej dwóch oddzielnych wizyt, przy dokonaniu co najmniej 2 pomiarów podczas każdej wizyty

Docelowe wartości skurczowego ciśnienia tętniczego zostały zdefiniowane jako < 140 mmHg. Jedynie u pacjentów w podeszłym wieku ze skurczowym ciśnieniem tętniczym > 160 mmHg zaleca się obniżanie skurczowego ciśnienia do poziomu 140-150 mmHg.

U wszystkich pacjentów zaleca się obniżanie rozkurczowego ciśnienia tętniczego < 90 mmHg, a u osób chorych na cukrzycę < 85 mmHg (zalecenie klasy I, poziom dowodów A).

W myśl aktualnych wytycznych europejskich, główne korzyści leczenia nadciśnienia tętniczego wynikają z samego obniżenia ciśnienia. Polskie Wytyczne Nadciśnienia Tętniczego 2011 podchodzą jednak do tej sprawy bardziej szczegółowo. Za cel leczenia nadciśnienia tętniczego stawiają nie tylko redukcję ciśnienia, ale przede wszystkim zmniejszenie ryzyka późniejszych jego powikłań. Na podstawie dostępnych danych, badań EBM, różnicują również leki w obrębie klasy – wśród diuretyków preferowane są tiazydopodobne (indapamid, chlortalidon), wśród antagonistów wapnia – dihydropirydynowe (np. amlodypina). W obliczu najnowszych doniesień m.in. licznych metaanaliz porównujących korzyści terapii ACEI oraz ARB w różnych populacjach pacjentów m.in. metaanaliza van Vark, warto rozpatrzeć zalety terapii ACEI – które to jako jedyne spośród blokerów układu RAA wykazały zmniejszenie ryzyka śmiertelności wśród pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Największą redukcję ryzyka zgonu wykazał perindopril – w oparciu o trzy niezwykle istotne w dziedzinie kardiologii badania: ADVANCE, ASCOT, HYVET. Dane te mogą stanowić wskazówkę dotyczącą przyszłych preferencji w obrębie grupy inhibitorów układu RAA.

Zarówno diuretyki (w tym tiazydy, chlortalidon i indapamid), beta-adrenolityki, antagoniści wapnia, inhibitory enzymu konwertazy angiotensyny (ACE) oraz antagoniści receptora angiotensynowego (ARB) nadają się do rozpoczynania i kontynuacji leczenia hipotensyjnego, zarówno w monoterapii, jak i w pewnych połączeniach. Leki o działaniu ośrodkowym i alfa-adrenolityki również są skutecznymi preparatami hipotensyjnymi, mimo że nie są zaliczane do podstawowych klas leków przeciwnadciśnieniowych. Obecnie są one najczęściej stosowane w ramach schematów terapii wielolekowej.

Monoterapia może spowodować skuteczne obniżenie CTK tylko u ograniczonej  liczby pacjentów z nadciśnieniem, ale większość osób wymaga połączenia co najmniej 2 leków w celu uzyskania odpowiedniej kontroli CTK. Warto jednak dopasować terapię do potrzeb konkretnego pacjenta – czasami warto intensyfikować dawkę monoterapii –np. w przypadku ACEI, by osiągnąć pełen efekt terapeutyczny (m.in. zależne od dawki działanie naczyniowe – jak w badaniu EUROPA)

Brak kontroli ciśnienia < 140/90 mmHg przy stosowaniu trzech leków hipotensyjnych w odpowiednich dawkach, w tym diuretyku pozwala na rozpoznanie opornego nadciśnienia.  Szacuje się, że częstość opornego nadciśnienia to ok. 10% ogółu populacji pacjentów z nadciśnieniem.

U wszystkich pacjentów z nadciśnieniem należy wprowadzić modyfikację stylu życia. Jednym z elementów takiej zmiany jest odpowiednia dieta. Produkty żywnościowe wzbogacone w sterole i stanole roślinne skutecznie obniżają stężenie LDL cholesterolu średnio o 10%. Stanole roślinne mają budowę chemiczną zbliżoną do budowy cząsteczek cholesterolu, łącząc się z nim tworzą kompleks uniemożliwiający wchłanianie jelitowe. W określonych przypadkach – w zależności od ryzyka SCORE oraz poziomu LDL cholesterolu należy zdecydować o konieczności farmakoterapii współistniejących z nadciśnieniem czynników ryzyka. Warto zauważyć, że stosując statynę łącznie ze stanolami roślinnymi uzyskuje się efekt synergistyczny, można uzyskać większą redukcję stężenia LDL czy zwiększając dawkę statyny.

Aktualne zalecenia WHO mówią o zwiększaniu podaży potasu do ponad 3,51/d. Ponieważ średnie dzienne spożycie potasu Polaków wynosi ok. 2,5g (badanie POLSENIOR),

brakujące minimum 1 g powinno się suplementować. Dieta bogatopotasowa ma działanie hipotensyjne, zmniejsza częstość występowania udaru mózgu (- 24%) a także pomaga zapobiegać rozwojowi cukrzycy typu 2.