Odbudowa bariery naskórkowej jako zasadniczy cel terapii zapalnych chorób skóry
Bariera naskórkowa stanowi zewnętrzną część naskórka i odgrywa wiele istotnych funkcji, przede wszystkim zapewnia jego integralność, utrzymuje odpowiednie nawilżenie, zapobiega wnikaniu szkodliwych substancji środowiskowych a także stanowi barierę ochronną przed działaniem promieni ultrafioletowych oraz mikroorganizmów.
W przestrzeniach między korneocytami budującymi zewnętrzne warstwy naskórka znajdują się lipidy, złożone głównie z ceramidów, cholesterolu i wolnych kwasów tłuszczowych .W warstwie tej syntetyzowany jest naturalny czynnik nawilżający, a w jego powstaniu kluczowy udział ma filagryna. Uszkodzenie bariery naskórkowej skutkuje więc bezpośrednio nadmierną przeznaskórkową utratą wody, powodując suchość skóry. Zjawisko to jest charakterystyczne dla wielu jednostek chorobowych, między innymi takich jak atopowe zapalenie skóry czy wyprysk. W przebiegu innych chorób, m.in. łuszczycy, łojotokowego zapalenia skóry czy trądziku występujący stan zapalny również prowadzi do zaburzenia bariery naskórkowej, co sprzyja nasileniu objawów chorobowych i utrudnia proces terapeutyczny. Nadmierne przesuszenie sprzyja rozwojowi świądu, co z kolei implikuje odruch drapania, w wyniku czego dochodzi do dalszego, mechanicznego uszkodzenia naskórka, zwiększonej przepuszczalności bariery naskórkowej dla czynników środowiskowych (alergenów, drobnoustrojów, czynników toksycznych) i dalszego rozwoju zapalenia.
Nie dziwi więc, że głównym celem leczenia wszystkich chorób zapalnych skóry, poza stosowaniem leków specyficznych dla danej jednostki chorobowej jest odbudowa bariery naskórkowej, wzmocnienie jej funkcji obronnej oraz zmniejszenie i prewencja rozwoju stanu zapalnego. Naprawa bariery naskórkowej jest możliwa przede wszystkim dzięki prawidłowemu stosowaniu emolientów. Substancje te poprawiają funkcję bariery naskórkowej, przede wszystkim dzięki zaopatrzeniu jej w wodę i tłuszcze, a także przyspieszają jej naprawę. Wyniki badań wskazują, że prawidłowe stosowanie emolientów jest niezwykle istotne, ponieważ stanowi formę prewencji rozwoju zmian zapalnych na skórze. Równocześnie, co jest niezwykle ważne z klinicznego punktu widzenia, wykazano, że emolienty nasilają działanie miejscowych kortykosteroidów oraz zmniejszają ich łączną dawkę. Ich stosowanie powoduje nie tylko odpowiednie nawilżenie i natłuszczenie skóry, ale także wykazuje istotny efekt przeciwświądowy. Uzyskanie właściwego efektu leczniczego i możliwość wykorzystania wszystkich innych pozytywnych efektów emolientów jet możliwe jedynie w sytuacji ich ciągłego, niezwykle konsekwentnego stosowania, niezależnie od obecności czy braku stanu zapalnego.