Zespół jelita nadwrażliwego (Irritable bowel syndrome – IBS), jedna
z najczęstszych przyczyn bólów brzucha, jest czynnościowym zaburzeniem funkcjonowania przewodu pokarmowego, charakteryzującym się  występowaniem nawrotowego bólu lub dyskomfortu w obrębie jamy brzusznej z towarzyszącymi  zaburzeniami rytmu wypróżnień, przy braku etiologii organicznej.  

W krajach rozwiniętych IBS rozpoznaje się u około 25% populacji, częściej u kobiet. Charakter czynnościowy choroby, brak etiologii organicznej oraz niecharakterystyczne objawy są przyczyną dużych trudności diagnostycznych i częstych nieporozumień na linii lekarz-pacjent. O skali problemu mogą świadczyć dane populacyjne, które szacują, że tylko 1% pacjentów z IBS szuka pomocy specjalisty, 20-29% u lekarza rodzinnego a 71-80 % pacjentów z IBS w ogóle nie korzysta z pomocy lekarskiej.

Rozpoznanie ‘zespół jelita nadwrażliwego’ nie powinno być stawiane jako „diagnoza z wykluczenia”, a raczej w sposób pozytywny, przy zastosowaniu kryteriów diagnostycznych, spośród których obecnie najbardziej aktualne są kryteria rzymskie III. Zgodnie z tymi kryteriami IBS można rozpoznać u pacjenta z nawracającym bólem lub dyskomfortem występującym co najmniej 3 dni w miesiącu w ciągu ostatnich
3 miesięcy, który związany jest z co najmniej 2 cechami z wymienionych: poprawa po defekacji, początek związany ze zmianą częstości oddawania stolca, początek związany ze zmianą formy stolca. Wymienione kryteria powinny być spełnione przez co najmniej 3 miesiące, z początkiem objawów co najmniej 6 miesięcy przed diagnozą. Podczas diagnostyki IBS należy koniecznie uwzględnić występowanie tzw. „red flag symptoms” czyli objawów alarmowych, takich jak: utrata masy ciała, występowanie dolegliwości
w nocy, obecność krwi w stolcu, niedokrwistość, stosowanie w przeszłości leczenie antybiotykami, wywiad rodzinny w kierunku raka jelita grubego, występowanie odchyleń w badaniu przedmiotowym oraz wiek powyżej pięćdziesięciu lat. U pacjentów z występowaniem któregokolwiek z objawów alarmowych wykonać należy dokładną diagnostykę eliminacyjną, w tym kolonoskopię. W ramach podstawowych badań biochemicznych wykonywanych w celu wykluczenia patologii zapalnych pamiętać należy o badaniach serologicznych w kierunku choroby trzewnej (przeciwciała w klasie IgG i IgA przeciw transglutaminazie tkankowej). Pamiętać należy również w zespole przerostu flory bakteryjnej (SIBO) jako przyczynie dolegliwości odpowiadających zespołowi jelita nadwrażliwego.

W leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego stosuje się psychoterapię, techniki relaksacyjne, dietę eliminacyjną, leki rozkurczowe, przeciwbiegunkowe lub regulujące zaparcia (głównie preparaty błonnika oraz leki osmotyczne), rifaksyminę, probiotyki oraz leki przeciwdepresyjne. Bardzo ważnym elementem jest odpowiednia relacja lekarz-pacjent, gwarantująca właściwą odpowiedź na zastosowaną terapię.