Biegunka jest to stan, w którym pacjent oddaje stolce o nadmiernie luźnej konsystencji (płynne lub półpłynne), w zwiększonej ilości ( >200 g/d ) i z większą częstotliwością ( >3/d). W zależności od czasu trwania biegunki wyróżnia się biegunkę:

1. Ostrą – trwająca ≤ 14 dni
2. Przewlekłą – trwającą > 4 tygodnie

Biegunka ostra w ponad 90 % przypadków jest spowodowana zakażeniem przewodu pokarmowego lub spożyciem toksyn bakteryjnych. Do najczęstszych patogenów biegunki infekcyjnej należą:

1)    wirusy – (rotawirusy, adenowirusy)

2)    bakterie ( Salmonella, Campylobacter, Escherichia coli, Clostridium difficile, Yersinia, Shigella)

3)    pasożyty (Giardia lamblia, Cryptosporidium parvum, Microsporidium)

   Najczęściej biegunka infekcyjna ma przebieg łagodny i ustępuje samoistnie po kilku dniach. U pacjentów w ciężkim stanie, z klinicznymi objawami odwodnienia wymagana jest dalsza diagnostyka i przeprowadzenie pomocniczych badań laboratoryjnych.

Biegunka przewlekła bardzo rzadko jest spowodowana zakażeniem przewodu pokarmowego, do jej najczęstszych przyczyn należą:

• zespół jelita drażliwego,
• nieswoiste choroby zapalne jelit,
• choroby trzustki z towarzyszącą niewydolnością egzokrynną,
• choroba trzewna,
• zespół rozrostu bakteryjnego,
• rak jelita grubego.

Diagnostykę biegunki przewlekłej zazwyczaj rozpoczyna się wykonując badania laboratoryjne :

-   pełna morfologia krwi obwodowej,

-       stężenie żelaza w surowicy,

-       AST, ALAT,

-       poziom elektrolitów: K, Na, Ca,

-       stężenie witaminy B12 i kwasu foliowego,

-       TSH,

-       badania serologiczne w kierunku celiakii – przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej – IgA + IgA całkowite

Zespół jelita nadwrażliwego –powinien być rozpoznawany stosując odpowiednie kryteria diagnostyczne oraz po wykluczeniu zmian organicznych w jelicie grubym. Obecnie w rozpoznaniu tej choroby stosuje się Kryteria Rzymskie III - nawracający ból lub dyskomfort w jamie brzusznej, trwający przez co najmniej 3 dni w miesiącu przez ostatnie 3 miesiące, wraz z towarzyszącymi co najmniej dwoma poniższymi cechami: poprawa po wypróżnieniu, początek dolegliwości związany ze zmianą częstości wypróżnień, początek dolegliwości związany jest ze zmianą wyglądu stolca). Schorzenie to jest częstą przyczyną niepokoju pacjentów i wiąże się z koniecznością licznych porad lekarzy rodzinnych i specjalistów gastroenterologów.

Choroba trzewna (celiakia). Ujawnienie choroby może nastąpić w każdym wieku u osób spożywających gluten z odpowiednią predyspozycją genetyczną. Warto podkreślić, że w chorobie trzewnej poza biegunką mogą występować niespecyficzne objawy (wzdęcia, gazy, dyskomfort w jamie brzusznej) podobne do tych stwierdzanych w zespole jelita nadwrażliwego. W rozpoznaniu wykorzystujemy badania serologiczne - przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA oraz IgA całkowite, a także badania hist-pat. wycinków pobranych w czasie gastroskopii. Leczenia polega na stosowaniu diety bezglutenowej przez całe życie.

Zespół rozrostu bakteryjnego (SIBO) – spowodowany nadmiernym wzrostem bakterii w obrębie jelita. Dominującymi objawami tej choroby są: biegunka, wzdęcia, utrata masy ciała oraz niedobór witaminy B12.

Rzekomobłoniaste zapalenie jelit jest najczęstszą przyczyną szpitalnej biegunki zakaźnej u dorosłych, jest ostrą chorobą biegunkową spowodowaną przez toksyny A i B wytwarzane przez Gram – dodatnią bakterię Clostridium difficile. Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest aktualna lub niedawna (do 2-3 miesięcy) antybiotykoterapia. Do innych czynników ryzyka należą : długotrwała hospitalizacja (> 4 tygodnie), wiek >65 lat, poważne choroby współistniejące. W rozpoznaniu pomocne są badania laboratoryjne, endoskopowe jelita grubego (obraz charakterystycznych szarożółtych tarczek), badania mikrobiologiczne. W terapii infekcji C. difficile stosuje się: metronidazol po, wankomycyna po, fidaksomycyna po. Ostawienie antybiotyku, który jest domniemaną przyczyną choroby jest również ważnym aspektem leczenia tej choroby.