Ketoprofen jest jednym z najczęściej stosowanych NLPZ. Jest pochodną kwasu propionowego o silnym efekcie przeciwbólowym, który nie jest związany wyłącznie  z  zahamowaniem  syntezy  prostaglandin –   z nowych badań dotyczących mechanizmów działania ketoprofenu i deksketoprofenu wiemy, że leki te działają przeciwbólowo także poprzez hamowanie aktywności indukowalnej syntazy tlenku azotu, aktywację układu lipoksyn oraz poprzez aktywację nadrdzeniowych szlaków cholinergicznych. Postuluje się  także możliwość  modulacji przez ketoprofen aktywności układu opioidoergicznego. Ma to o tyle istotne znaczenie, że w procesie zapalnym w istotnym stopniu dochodzi do zwiększenia zarówno ilości, jak i wrażliwości receptorów opioidowych. Mechanizm działania NLPZ, w tym także ketoprofenu, związany jest także z zahamowaniem syntezy prostaglandyn pośredniczących w rozwoju odczynu zapalnego m.in. prostaglandyny  E2,  której  stężenie w wysięku zapalnym osiąga bardzo wysokie wartości. 

Ketoprofen działa więc zarówno w mechanizmie zależnym od prostaglandyn, jak i w mechanizmach pozaprostaglandynowych. Prostaglandyny, które po-wstają w uszkodzonych i zmienionych zapalnie tkankach powodują m. in. obniżenie progu pobudliwości nocyceptorów, uwrażliwiając je na działanie innych mediatorów, czego następstwem jest pojawienie się bólu i nadwrażliwości w obszarze uszkodzenia. Obecnie podkreśla się również znaczenie prostaglandyn uwalnianych poprzez działanie stymulacji bólowej na poziomie rdzenia kręgowego w rozwoju ośrodkowej sensytyzacji (uwrażliwienia na ból). Warto pamiętać, że nowe dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania ketoprofenu każą inaczej spojrzeć na profil jego działań niepożądanych. Zgodnie z danymi z podręczników i farmakopei wiadomo, że dawka dobowa ketoprofenu do 200 mg wiąże się z niewielkim ryzykiem gastroenterologicznym oraz niewielkim ryzykiem ze strony układu sercowo –naczyniowego.

Jeżeli u pacjenta z chorobami układu sercowo – naczyniowego mamy do czynienia z bólem zapalnym, a inne leki analgetyczne mogą być nie do końca skuteczne, możemy zastosować ketoprofen, deksketoprofen, naproksen oraz nabumeton. Warto jednak pamiętać, że podczas stosowania naproksenu, który wykazuje silniejszy od innych NLPZ efekt przeciwpłytkowy, musimy z jednej strony liczyć się ze zwiększonym ryzykiem krwawień, w szczególności z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, z drugiej strony musimy pamiętać także o niekorzystnej interakcji naproksenu z kwasem acetylosalicylowym stosowanym w dawkach przeciwpłytkowych. Z badań dotyczących ryzyka wystąpienia interakcji pomiędzy jednoczasowo stosowanymi lekami wynika, że zastosowanie ketoprofenu u pacjentów przyjmujących dawki przeciwpłytkowe  kwasu  acetylosalicylowego nie indukuje niekorzystnych interakcji pomiędzy tymi lekami. 

Jak już wspomniano NLPZ są inhibitorami syntezy prostaglandyn poprzez wpływ na cyklooksygenazę. Istnieją dwie izoformy cyklooksygenazy: cyklooksyg- enaza (COX–1) – konstytutywna i (COX–2) – induko- walna. Większość NLPZ hamuje obie izoformy COX. Za działania niepożądane związane ze stosowaniem NLPZ odpowiedzialne jest przede wszystkim zaha- mowanie COX–1, natomiast efekt przeciwzapalny jest rezultatem zahamowania COX–2.

Istotnym pytaniem jakie powstaje codziennie w praktyce klinicznej jest, jaki NLPZ wybrać, by uniknąć powikłań gastroenterologicznych. Lekiem o bardzo niskim ryzyku uszkodzenia górnego odcinka przewodu pokarmowego jest diklofenak. Ryzyko względne gastrotoksyczności diklofenaku wynosi 1,89 co czyni ten lek jednym z najbezpieczniejszych NLPZ w odniesieniu do ryzyka gastroenterologicznego. Zbliżony profil działania diklofenaku w stosunku do COX–1 oraz COX–2 jest istotnym elementem bezpieczeństwa stosowania tego leku. Należy też pamiętać, że dobra penetracja do mazi stawowej i dłuższy okres półtrwania leku w mazi w stosunku do okresu półtrwania w osoczu są dodatkowym atutem leku w leczeniu problemów ze stawami.

Diklofenak hamuje także  przechodzenie  leukocytów przez ścianę  naczynia  do  miejsca  zapalenia w  tkankach,  zmniejsza  przyleganie  neutrofilów  do śródbłonka, zmniejsza produkcję wolnych rodników oraz hamuje obumieranie chondrocytów. Powoduje to  potencjalizację  działania  przeciwzapalnego  leku i czyni go szczególnie skutecznym w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Diklofenak wykazuje zdolność do hamowania aktywności elastazy wydzielanej przez neutrofile w miejscu zapalenia. W przypadku stosowania diklofenaku nie wolno jednak zapominać o przeciwwskazaniach do stosowania leku. Nie stosujemy go u pacjentów po udarze, zawale serca, a także u pacjentów z ciężką niewydolnością serca, zaburzeniami krążenia obwodowego oraz u pacjentów z chorobą wieńcową. 

Duża liczba dostępnych na rynku leków analgetyków stawia przed lekarzem konieczność dokonania świadomego wyboru takiego leku, który będzie najbardziej skuteczny w terapii danego zespołu bólowego. W sytuacji, gdy po podaniu pojedyńczego leku prze-ciwbólowego nie obserwujemy skutecznego działania analgetycznego, celowym jest skojarzenie NLPZ z innymi lekami przeciwbólowymi z innych grup.

ZALECANE PIŚMIENNICTWO:

1. Brunton L, Parker K, Blumenthal D i WSP. Pod- ręcznik farmakologii i terapii, Wydawnictwo Cze- lej, Lublin 2010
2. Tallarida RJ, Ra?a RB. Testing for synergism over a range of fixe ratio drug combinations. Life Sciences 1996; 58 :23–28
3. Woroń J., Engel Z., Filipczak–Bryniarska I i wsp. Skojarzona farmakoterapia bólu, czyli o zasadach racjonalnej politerapii bólu. Anestezjologia i Ratownictwo 2012;6:381–385
4. Curatolo M., Sveticic G. Drug combinations in pain treatment: a review of the published evi- dence and a method for finding the optimal combination. Best Practice&Research Clinical Anaesthesiology. 2002;16(4): 507–519
5. Beaulieu P, Lussier D, Porecca F i wsp. Pharmaco- logy of Pain. IASP Press, Seattle 2010
6. Dipiro JT, Talbert RL, Mee GC i wsp. Pharma- cotherapy, McGrawHill, New York 2011
7. red. Dobrogowski J, Wordliczek J. Leczenie bólu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011
8. Brook P., Connell J, Pickering T. Oxford handbook of pain management. Oxford University Press, Oxford 2011