Zaburzenie afektywne dwubiegunowe charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem obrazu klinicznego oraz wysoką współchorobowością innych zaburzeń psychicznych, spośród których na czołowe miejsce wysuwają się zaburzenia lękowe obserwowane u około dwóch trzecich pacjentów. W tej grupie na szczególną uwagę zasługują chorzy z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym (OCD – ang. obsessive compulsive disorder) obecnym u 7-39% pacjentów z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym.

Grupę tą charakteryzuje mniej korzystne rokowanie związane z wyższym ryzykiem używania szkodliwego/uzależnienia od substancji psychoaktywnych oraz wyższe ryzyko samobójstwa. Brakuje  systematycznych badań wskazujących na wybór metody leczenia farmakologicznego w przypadku omawianej współchorobowości, a dostępne opracowania poświęcone leczeniu opierają się w główniej mierze na opiniach ekspertów oraz doniesieniach kazuistycznych, z których jedno przytaczamy poniżej:

Mężczyzna lat 43, z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym oraz zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym został przyjęty do oddziału psychiatrycznego z powodu nasilenia OCD z przewagą czynności natrętnych. Wywiad wskazywał na początek OCD w wieku 22 lat. Pacjent uprzednio nie zgłaszał objawów OCD. Kompulsje czystościowe ograniczone były do środowiska domowego, w chwili przyjęcia dotyczyły zrytualizowanych czynności przymusowych skupionych wokół czystości własnego ciała. Wywiad wskazywał na przebieg narastający, bez okresów remisji. W momencie hospitalizacji skumulowane nasilenie objawów OCD wynosiło 6 godzin dzienne, osiągając poziom dysfunkcjonalności zawodowej. Pacjent był leczony normotymicznie litem i dwuwalproinianem od 5 lat z powodu zaburzeń nastroju. Przebieg zaburzenia afektywnego dwubiegunowego wykazywał dominację bieguna maniakalnego, a chory był trzykrotnie hospitalizowany z tego powodu. W wywiadzie obecne były okresy pełnej remisji epizodów afektywnych, a nawroty związane z brakiem współpracy terapeutycznej, związanej z brakiem psychoedukacji. Pacjent był aktywny zawodowo i nie był obciążony somatycznie.

W trakcie pobytu skorygowano leczenie normotymiczne oraz przeprowadzono psychoedukację w zakresie zaburzenia afektywnego dwubiegunowego. Następnie włączono escitalopram w dawce 40mg/dobę. Zastosowano terapię behawioralną OCD. Uzyskano remisję objawową OCD w okresie dwumiesięcznej hospitalizacji oraz w okresie 6 miesięcy obserwcji przy zachowaniu eutymii.

Nie wykazano dotychczas efektywności żadnego z leków normotymicznych w leczeniu zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Lekiem z wyboru sugerowanym w wytycznych eksperckich jest tu walproinian w leczeniu skojarzonym lekiem z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny w dawce terapeutycznej dla zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Leczenie takie wymaga stałego monitorowania, gdyż istnieje istotnie zwiększone ryzyko zmiany przebiegu zaburzeń nastroju z indukcją epizodu manii związane ze stosowaniem leku przeciwdepresyjnego. Wydaje się jednak, że przy omawianej współchorobowości jest ono niższe względem pozostałych współchorobowości w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym lub też przy braku zaburzeń współistniejących.

Należy pamiętać, że stabilizacja nastroju jest bezwzględnie pierwszorzędowym celem leczenia. Bez względu na wybór metody farmakoterapii, wymagane jest przeprowadzenie psychoedukacji obejmującej zaburzenie afektywne dwubiegunowe i specyficzne zaburzenie lękowe.

Piśmiennictwo:

Herstowska M, Cubała WJ. Escitalopram efficacy in obsessive-compulsive disorder comorbid with bipolar disease. J. Psychiatr. Neurol. Sci. 2013; 26: 115-116.